قارچ دُنبَلان نوعی قارچ خوراکی گرانقیمت و کمیاب است. این قارچ در گونه های مختلف به رنگهای قرمز تیره، خاکستری، سفید، بنفش و سیاه است ولی لذیذترین نوع آن دارای پوستهٔ سیاه رنگ است.

قارچ های دنبلان معمولاً دسته دسته در عمق 30 سانتیمتری در خاک و نزدیک به ریشه های گیاهان و درختها می رویند. کاشت آنها نتیجه مفید نداده است، ولی به حالت طبیعی در بسیاری از زمین های معتدل دیده می شوند و آن ها را به وسیله سگ یا خوک پیدا می کنند.

دو نوع سیاه و سفید این قارچ گران قیمت ترین قارچ های دنبلان زیرزمینی هستند. بیش ترین میزان مصرف قارچ دنبلان در رستوران ها، صنایع غذایی، تهیهٔ انواع سس ها و روغن های معطر و نیز داروسازی است.

قارچ دنبلان به صورت همزیستی با ریشه های درختان جنگلی به وجود می آید و در سطح تجاری در آزمایشگاه ها اقدام به تولید نهال آلوده به میسلیوم های قارچ دنبلان می کنند و بعد کشت درختان را در زمین انجا م می دهند.

اندازه قارچ دنبلان از یک فندق تا اندازه یک پرتقال می باشد و شکلی شبیه سیب زمینی دارد. کشت وکار این قارچ ها در زمین هایی ک بکر می باشد هم موجب در آمدزایی افراد بومی می شود و هم طبیعت دچار دستخوردگی نمی شود.

قارچ دنبلان کوهی سفید در دسامبر سال 2009 به قیمت هر کیلو حداقل 10200 دلار امریکا بفروش رفته است

در ایران

گونه ای از نادرترین قارچ های دنبلان کوهی جهان در برخی از مراتع شهرستان طارم استان زنجان شناسایی و در دانشگاه زنجان بررسی شده است. قارچ دنبلان کوهی با گیاهان مرتعی همزیستی دارد و در سال های پر باران و فصل پاییز و نیز از اول اسفند تا نیمه اول فروردین در مراتع شهرستان طارم رشد می کند. بیش از 15 نوع پروتئین در این قارچ ها شناسایی شده است.

طبقه بندی علمی

فرمانرو: قارچ ها
شاخه: قارچ های کیسه ای
زیرشاخه: قارچ های فنجانی
رده: پزیزومیست
راسته: پزیزالس
خانواده: دنبلانان

با توجه به آغاز بارندگی های بهاره و مساعد شدن شرایط رشد دنبلان ها، جمع آوری، خریدوفروش و مصرف این قارچ ها در رویشگاه های این قارچ در کشور از رونق خاصی برخوردار شده است.

بخشی از خواص دارویی و پزشکی قارچ دنبلان بر اساس مستندات علمی و تحقیقات آزمایشگاهی و برخی دیگر در میان مردم مناطق مختلف و بر اساس تجربیات شخصی و در طول سال های متمادی به اثبات رسیده است. در طی نمونه برداری از قارچ های دنبلان در طی سال های گذشته، با مطرح کردن سوالاتی از مردم مناطق مختلف کشور، در مورد خواص این قارچ، مردم از آن به عنوان یک غذای نیروبخش و مقوی یاد کرده و تغذیه از آن در فصل بهار را برای جلوگیری از انواع بیماری ها در طول سال مؤثر میدانند.

در میان مردم آذربایجان غربی اعتقاد بر اینست که قارچ تأثیر چشمگیری در کاهش قندخون در میان مبتلایان به دیابت دارد. در شهر های مرکزی و جنوبی کشور نیز از قارچ به عنوان غذایی مقوی و دارویی در درمان بیماری های چشمی یاد می شود.

برخی از افراد محلی در استان فارس نیز مصرف قارچ را در درمان عوارض پیری مؤثر دانسته و آن را به عنوان عامل جوانی می شناسند.

بر اساس تحقیقات علمی انجام شده تاکنون تأثیرات آنتی بیوتیکی قارچ در برابر میکروب ها و عوامل بیماریزا، تأثیر آنتی اکسیدانی در برابر انواع عوامل سرطانزا و محافظت از کبد در برابر بیماری های کبدی به اثبات رسیده است.

قارچ دنبلان از نظر تغذیه‎ای دارای بیش از 15 نوع پروتئین و ویتامین‎های زیادی است. در قارچ دنبلان هیچ نوع دستکاری ژنتیکی توسط انسان انجام نشده و کود شیمیایی در آن نیز به هیچ‎وجه بکار گرفته نشده است.

دنبل جزء گران ترین و لذیذترین قارچ‎های خوراکی و دارویی جهان است.

قیمت این نوع قارچ در ایران متغیر بوده و در خارج از کشور نیز خریداران بسیار خوبی دارند؛ در کشورهای فرانسه، ایتالیا و انگلیس هر کیلو 100 تا 200 دلار به فروش می‎رسد.

بیشترین مصرف دنبل علاوه بر استفاده خوراکی در تهیه روغن‎های معطر و نیز داروسازی است.

قارچ همچنین مانع سرماخوردگی شود. قارچ شامل مقدار زیادی ارگوتیونین هم هست.
 
ارگوتیونین یک آنتی اکسیدان قوی است که برخلاف آنتی‌اکسیدان‌های دیگر در فرایند پخت و پز ازبین نمی‌رود، بنابراین شما می‌توانید با خیال راحت قارچ را بجوشانید و در سوپ بریزید بدون اینکه نگران از بین رفتن آنتی‌اکسیدان آن شوید.
 
بررسی ها نشان می دهند مصرف قارچ پخته و داغ می تواند عفونت های بدن را از بین ببرد و مصرف روزانه دو عدد قارچ پخته شده و داغ می تواند سیستم ایمنی بدن را تقویت کند و یبوست و نفخ معده را نیز درمان کند.